تکلیف شب

تاریخچه تکلیف شب

تکلیف شب به دوران خاصی تعلق ندارد. از همان زمانی که بچه ها تمرینات درسی خود را روی لوح کوچک سنگی انجام می دادند تا به امروز که اغلب موارد کاغذهای سفید و الوان و کتابچه های کلاسور وسیله انجام این وظیفه آموزشی هستند . مسئله تکلیف شب و مباحثات مربوط به آن همواره برای دانش آموزان ، معلمان و اولیا مطرح بود و نظرات موافق و مخالف را برانگیخته است.

قدمت تحقیق نظری درباره تکلیف شب به سال 1842 و قدمت تحقیق تجربی در این باره به سال 1904 میلادی باز می گردد. بررسی سیمای تاریخی حوزه ادبیات تکلیف شب نشان می دهد مفاهیم و حرف های محوری در امر تکلیف شب در بستر فرایند و روند تاریخی متأثر از عوامل فرهنگی ، اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی و فناورانه بوده و در اوایل دهه 60 میلادی به منظور کسب دانش بیشتر در رقابت فناورانه مورد استفاده و تبلیغ قرارگرفته است.

این طرز تلقی، در اوایل دهه 1990 چرخش آوزشی پیدا کرد تا جایی که از آن به عنوان پشتوانه و تقویت یادگیری عامل فعالیت آموزشی و ایجاد تجربه های مفید و با معنا یا هر دو یاد شده است.

چرا تکلیف شب؟

یادگیری مطالب درسی، تنها دریافت اطلاعات در مدرسه و مرور آن در خانه نیست، بلکه کودک باید در مورد آن اطلاعات ، یک سلسله فعالیت نیز انجام دهد تا بتواند آن ها را در ذهن خود جایگزین کند.

بنابراین لازم است که معلمان ، شاگردان را با روش های متفاوت یادگیری درس، چگونگی انجام تمرینات درسی ، مرور مطالب برای امتحان، برنامه ریزی برای انجام تکالیف آشنا کنند.

به یاد داشته باشیم پر حجم ترین و سنگین ترین تکالیف شب نیز نمی تواند درسی راکه  در کلاس خوب تفهیم نشده است به دانش آموزان بفهماند از این رو برای تضمین موفقیت تحصیلی دانش آموزان نباید فقط روی درس خواندن آنان در منزل و کمک اولیا تکیه کرد.

دادن تکلیف شب

در مورد شاگردانی که به علت محرومیت های فرهنگی ، بی سوادی یا گرفتاری اولیا و شرایط نامساعد مسکن به ندرت از عهده انجام تکالیف بر می آید. مدرسه می تواند برنامه ای پیش بینی کند و اوقات خاصی رابه انجام تکالیف، زیر نظر معلمان اختصاص دهد تا این قبیل دانش آموزان بتوانند در محیطی آرام، کار درسی خود را انجام دهند و احیاناً با طرح مشکلات خود ، از کمک های درسی لازم برخوردار شوند در این صورت تنها تکالیفی را می توان به خانه فرستاد که امکان انجام آن ها به تنهایی برای کودکان وجود داشته باشد.

در مورد کودکانی که دچار عقب ماندگی تحصیلی  هستند دادن تکالیف کوتاه و تمرینات ساده و پرسیدن سوالاتی که معمولاً این کودکان می توانند از عهده پاسخ دادن به آنها برآیند، در رشد اعتماد به نفس آنها و ایجاد انگیزه برای شرکت در فعالیت های کلاسی ، مسلماً مؤثر خواهد بود. برعکس ، تکالیف سنگین و پیچیده خارج از توانایی این کودکان آنان را نسبت به انجام هر نوع فعالیت درسی دلسرد و از خود ناامید خواهد کرد.

دلایل انجام ندادن تکالیف توسط کودکان

به این دلایل ممکن است کودکان از انجام تکالیف امتناع ورزند:

1-     دانش آموز درس جدید را یاد نگرفته باشد.

2-     مستعد بودن دانش آموز و نیاز به تمرین کم تر برای او، ممکن است او را از انجام تکالیف تکراری ، خسته و آزرده کند .

3-     حجم تکالیف با توانایی دانش آموزان تناسب نداشته باشد.

4-     تکالیف یکنواخت وتکراری باشد.

داشتن پرونده تکلیف

یکی از روشهای مؤثر برای ایجاد نظم در کودکان، داشتن پرونده تکلیف است. در این روش دانش آموزی که در انجام تکالیف خانه و یا به همراه آوردن آنهاکوتاهی می کند، می داند که باید یادداشتی بنویسد و در آن قید کندچه مقدار از کار انجام نشده است و چه وقت آن را به طور کامل به معلم تحویل می دهد.

دراین روش دانش آموز توبیخ و یا بازخواست نمی شود و به هیچ وجه علت انجام ندادن تکالیف از او پرسیده نمی شود.فرض براین است که اودلایل قانع کننده ای برای خود داردو چون توبیخ وتنبیه نمی شود، به دنبال ساختن بهانه ای قابل قبول برای معلم هم نیست، پس جلوی پس جلوی عادت غلط دورغگویی گرفته می شود.

یادداشتی که از دانش آموز گرفته می شود به پرونده تکالیف او ضمیمه می شود و وقتی که تکلیف را انجام داد از پرونده او حذف می شود. بدین ترتیب دانش آموز مسئول پرونده خویش است و مدرک کم کاری و یا تلاش او در کلاس ، به خط خودش در اسن پرونده محفوظ می ماند با این شیوه به دانش آموز فرصت داده می شود تا پیشینه خود را بهبود بخشد و همین باعث ایجاد انگیزه بیش تر برای تلاش او می شود. البته اثر تشویق در قبال مسئولیت پذیری دانش آموز را هم نباید از نظر دور داشت.

انواع تکلیف شب

1-     تکالیف آماده سازی : به منظور آمادگی برای درس جدید داده می شود.

مثال : می خواهیم درس علوم پایه پنجم (تغییرات مواد ) را تدریس کنیم. از دانش آموزان می خواهیم از مادر خود در مورد پختن مربا سوال کنند تا آنان را برای درس جدید آماده کنیم.

2-     تکالیف تمرینی : عمدتاً تمرینات داخل کتاب هستند و برای تثبیت یادگیری درس داده می شوند.

مثال: سوال های مربوط به درس داده شده (تغییرات مواد) را پاسخ می دهند.

3-     تکالیف امتدادی : درس خوانده شده را به زندگی کودک امتداد می دهند.

لیستی تهیه کند و در آن تغییرات فیزیکی و تغییرات شیمیایی یک روز زندگی خود را بنویسید.

4-     تکالیف خلاقیتی : این نوع تکلیف که بسیار زیبا و پر شکوه است. در دو نوع سوال مطر ح می شود همگرا و واگرا.

که در آن همه دانش آموزان فقط  به یک پاسخ می رسند همگرا می باشد. در سوال واگرا هر دانش آموز برمبنای ذهن و افکار خودش جواب آن را می دهد.

مثال: اگر شما می خواستید به دانش آموز یا دوست خودتان تغییرات مواد را تفهیم کنید چه آزمایش هایی را انجام می دادید.

منابع در مورد تکلیف شب

n       تکلیف شب به عنوان یک تجربه یادگیری ، مترجم ، فاطمه فقیهی قزوینی

n       مشق بدون گریه ، مترجم، مهدی قراجه داغی

n       مشق بدون اشک ، مترجم، مجید رئیسی دانا

n       چگونه تکلیف بنویسیم، نویسنده ، علیرضا توکلی

n       تکلیف (مشق شب)، نویسندگان، خانم احراری و آقای یوسفی

نویسنده : خانم کیاشمشکی معلم کلاس پنجم دبستان دخترانه شماره 3 امام حسین (ع)