سنتهای نماز

^{1 ـ دعاى شروع نماز (استفتاح)[1].}

^{2 ـ قرار دادنِ کف دست راست بر پشت دست چپ بر روى سینه هنگام ایستادن (قیام) در نماز حتى هنگامی‌که نمازگزار از رکوع سر بلند کرده و می ‌ایستد[2].}

^{3 ـ بلند کردن دستها در حالیکه انگشتان به هم چسبیده و دستها باز است تا مقابل کتفها (دوشها) یا مقابل گوشها، در هنگام گفتن تکبیرة الإحرام، و هنگام رفتن به رکوع، و از رکوع برخاستن، و هنگام بلند شدن از تشهد اول (التحیات) براى رکعت سوم[3].}

^{4 ـ بیش از یک بار گفتن «سبحان ربی العظیم» در رکوع و «سبحان ربی الأعلى» در سجده.}

^{5 ـ دعاى بلند شدن از رکوع بیش از این خوانده شود: «رَبَّنَا لَکَ الْحَمْدُ»، و همچنین دعاى بین دو سجده را بیش از این بخواند: «رَبِّ اغْفِرْ لِیْ وَارْحَمْنِیْ، وَاهْدِنِیْ، وَاجْبُرْنِیْ، وَعَافِنِی…» تا آخر.}

^{6 ـ در هنگام رکوع، سر را با پشت در یک راستا قرار دادن.}

^{7 ـ در هنگام سجده، بین دستها و پهلوها، شکم و رانها، و رانها و ساقها فاصله ایجاد کردن.}

^{8 ـ بلند کردن دستها تا آرنج از زمین به هنگام سجده. (بلند داشتن ذراع از زمین = فاصله نوک انگشتان تا آرنج را ذراع گویند).}

^{9 ـ در هنگام تشهد اول، و بین دو سجده بر پاى چپ نشستن، در حالیکه پاى راست بر روى زمین بصورت عمودى نصب شده است.}

^{10 ـ در هنگام تشهد آخر بصورت متورک نشستن بدینصورت که پاى چپ از زیر پاى راست بیرون می ‌آید و شخص بر روى نشیمنگاه خویش قرار می ‌گیرد (مقعدش روى زمین قرار مى گیرد) و پاى راست را همانند تشهد اول بر روى زمین عمودى نصب می‌ کند.}

^{11 ـ از ابتداى تشهد (اول و اخیر) تا آخر آن با انگشت شهادت اشاره کرده و در هنگام دعا کردن آن را به حرکت در آورد [4].}

^{12 ـ درود و صلوات ابراهیمى در تشهد[5].}

^{13 ـ دعا کردن در تشهد آخر.}

^{14 ـ در نمازهاى صبح، دو رکعت اول مغرب و عشاء، نماز جمعه و عیدین قرائت سوره‌ها را با صداى بلند خواندن.}

^{15 ـ در نمازهاى ظهر، عصر و رکعت‌هاى سوم و چهارم مغرب، قرائت سوره‌ها را سرّى خواندن. (با صداى یواش و کوتاه خواندن).}

^{16 ـ هر آنچه از آیات قرآن بعد از سوره حمد خوانده می ‌شود ضمن مراعات سنت‌هاى دیگر نماز مانند: گفتن «ربنا لک الحمد» بعد از رکوع براى امام، و مقتدى و منفرد، و همچنین قرار دادن دستها بر زانو در حالت رکوع در حالىکه بین انگشتان باز است.}

---

^[1]   دعای شروع نماز (باز کردن نماز، استفتاح، استفتاء) دعایى است که بعد از تکبیرة الإحرام، و قبل از شروع به خواندن فاتحه، خوانده می‌ شود، که حکم آن سنت است. در اینجا نمونه هایی از دعاهای استفتاح را می ‌نویسیم:

الف ـ «اللَّهُمَّ بَاعِدْ بَیْنِیْ وَبَیْنَ خَطَایَایَ کَمَا بَاعَدْتَ بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، اللَّهُمَّ نَقِّنِیْ مِنْ خَطَایَایَ کَمَا یُنَقَّى الثَّوْبُ الأَبْیَضُ مِنَ الدَّنَسِ، اللَّهُمَّ اغْسِلْنِیْ مِنْ خَطَایَایَ بِالثَّلْجِ وَالْمَاِء وَالْبَرَدِ». (البخاری ومسلم).

ب ـ « سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِکَ، وَتَبَارَکَ اسْمُکَ، وَتَعَالَى جَدُّکَ، وَلاَ إِلَهَ غَیْرُکَ»‌. (أبوداود، الترمذی، النسائی وابن ماجه).

ج ـ «وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِیْ فَطَرَ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضَ حَنِیْفاً وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِیْنَ، إِنَّ صَلاَتِیْ، وَنُسْکِیْ، وَمَحْیَایَ، وَمَمَاتِیْ، ِللهِ رَبِّ الْعَالَمِیْنَ، لاَ شَرِیْکَ لَهُ وَبِذَلِکَ أُمِرْتُ وَأَنَا مِنَ الْمُسْلِمِیْنَ. اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمَلِکُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَنْتَ رَبِّیْ وَأَنَا عَبْدُکَ، ظَلَمْتُ نَفْسِیْ وَاعْتَرَفْتُ بِذَنْبِیْ فَاغْفِرْ لِیْ ذُنُوْبِیْ جَمِیْعاً إِنَّهُ لاَ یَغْفِرُ الذُّنُوْبَ إِلاَّ أَنْتَ. وَاهْدِنِیْ ِلأَحْسَنِ الأَخْلاَقِ لاَ یَهْدِیْ ِلأَحْسَنِهَا إِلاَّ أَنْتَ، وَاصْرِفْ عَنِّیْ سَیِّئَهَا، لاَ یَصْرِفُ عَنِّیْ سَیِّئَهَا إِلاَّ أَنْتَ، لَبَّیْکَ وَسَعْدَیْکَ، وَالْخَیْرُ کُلُّهُ بِیَدَیْکَ، وَالشَّرُّ لَیْسَ إِلَیْکَ، أَنَا بِکَ وَإِلَیْکَ، تَبَارَکْتَ وَتَعَالَیْتَ، أَسْتَغْفِرُکَ وَأَتُوْبُ إِلَیْکَ»‌. (مسلم).

البته غیر از دعاهای ذکر شده، دعاهایی دیگر برای شروع نماز در سنت صحیح رسول الله -صلی الله علیه وسلم- آمده است.

^[2]   زیرا در حدیث آمده است که: «کان رسول الله -صلی الله علیه وسلم- یضع یده الیمنى على الیسرى، ثم یشد بینهما على صدره وهو فی الصلاة».‌ (مسلم، أبوداود و دیگران).

«رسول الله -صلی الله علیه وسلم- در هنگامی که در نماز بودند دست راست خویش را بر روی دست چپش قرار می‌داد، سپس آنها را محکم کرده و بر سینه‌اش می‌گذاشت»‌.

در حدیثی دیگر، -صلی الله علیه وسلم- می‌فرماید: «إنَّا معشر الأنبیاء أمرنا بتعجیل فطرنا وتأخیر سحورنا وأن نضع أیماننا على شمائلنا فی الصلاة»‌. (ابن حبان با سند صحیح).

«به ما، گروه پیامبران، فرمان داده شده است که در خوردن افطارمان شتاب کنیم، و در خوردن سحری‌مان درنگ و تأخیر کنیم، و اینکه (دستهای) راستمان را بر روی (دستهای) چپمان قرار دهیم»‌.

^[3]   زیرا در حدیث آمده است که: «وکان یرفع یدیه تارة مع التکبیر»‌. (أبوداود، ابن خزیمة، الحاکم و دیگران)، «وتارة بعد التکبیر». (البخاری ومسلم)، «وتارة قبله». (البخاری وأبوداود)، «‌کان یرفعهما ممدودة الأصابع لا یفرج بینها ولا یضمها»‌. (أبوداود، ابن خزیمة، حاکم و دیگران). «وکان یجعلهما حذو منکبیه». (بخاری ومسلم). «وربما کان یرفعهما حتى یحاذی بهما فروع أذنیه»‌. (البخاری وأبوداود).

«رسول الله -صلی الله علیه وسلم- گاهی دستهایش را با گفتن «الله اکبر» بلند می‌کرد، و گاهی بعد از گفتن «الله اکبر» بلند می‌ کرد، و گاهی قبل از «الله اکبر»‌ بلند می‌کرد، در حالیکه انگشتان کشیده و بدون فاصله، (باز از هم) و به هم نمی‌ چسباند.

دستهای خویش را تا موازات دو کتف (دو دوش) بالا می ‌برد، و بعضی از اوقات دستهاى ‌شان را تا موازات دو نرمه گوش بالا می ‌برد.

^[4]   در حدیثی آمده است که: «کان رسول الله -صلى الله علیه وسلم- یبسط کفه الیسرى على رکبته الیسرى، ویقبض أصابع کفه الیمنى کلها ویشیر بأصبعه التی تلی الإبهام إلى القبلة ویرمی ببصره إلیها». (مسلم، أبو عوانة، ابن خزیمة و دیگران).

«رسول الله -صلی الله علیه وسلم- (در هنگام تشهد) کف دست چپش را بر زانوی چپش پهن می‌ کرد، و تمامی انگشتان دست راستش را جمع کرده و حلقه می‌ کرد، و با انگشت اشاره (انگشت شهادت) به طرف قبله اشاره می‌ کرد، در حالیکه چشمهایش را به آن می‌دوخت و نگاه می ‌کرد».

در حدیثی دیگر آمده است که: «کان ـ إذا رفع إصبعه ـ یحرکها یدعو بها». (أبوداود، ابن خزیمه، ابن حبان و دیگران).

«رسول الله -صلی الله علیه وسلم- آنگاه که انگشت خویش را بلند می ‌کرد، آن را حرکت می ‌داد، و به همراه این عمل دعا می ‌کرد».

^[5]   درود ابراهیمی عبارت است از: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، کَمَا صَلَّیْتَ عَلَى إِبْرَاهِیْمَ وَعَلى آلِ إِبْرَاهِیْمَ، إِنَّکَ حَمِیْدٌ مَجِیْدٌ. اللَّهُمَّ بَارِکْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، کَمَا بَارَکْتَ عَلَى إِبْرَاهِیْمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِیْمَ، إِنَّکَ حَمِیْدٌ مَجِیْدٌ».

(ترجمه این درود در درس دهم آمده است).