آفتاب گردان

آفتاب گردان

به فرانسوی : Helianthe و Heliantho annuet و T ournesol و Fleur du soleil و Grand soleil و به انگلیسی Sunrlower گفته می شود . گیاهی است از خانواده Compositae نام علمی ان Helianthus annuus L می باشد.

مشخصات

گل افتاب گردان گیاهی است یکساله با ساقه های قوی و محکم که بلندی ان 5/2 – 2 متر نیز می رسد . برگهای ان پهن نوک تیز و دندانه دار یا بی دندانه و پوشیده از کرک است. گلهای ان به شکل طبق ، دایه ای شکل بزرگ به قطر 50 – 40 سانتی متر که دور ان را زبانه های زرد فرا گرفته است. تخم یا داه های ان معمولا به رنگ تیزه یا سیاه می باشد و مغزان سفید است . واریته ای مختلفی با دانه های سفید و ابلق نیز وجود دارد . گل افتاب گردان از گیاهان با دانه های روغنی است .
کاشت تخم گل افتاب گردان در اوایل بهار انجام می گیرد . خاک باید عمیق و غنی باشد و تخمها را به فواصل حدود 5/0 متر از یکدیگر می کارند . برداشت تخم در اوایل پاییز می باشد.
مغز تخم افتاب گردان در حدود 50 درصد وزن تخم را تشکیل میدهدو بسته به واریته ای مختلف 50 – 40 درصد روغن دارد . روغن تخم افتاب گردان از روغنهای خوراکی مطبوع و مایع است زیرا قسمت عمده یعنی در حدود 57 درصد ان را لینولئین تشکیل میدهدو در عین حال روغن افتاب گردان جز ء روغنهای سیکاتیو است و از این جهت شبیه روغن کتان می باشد ود رنقاشی و صنایع رنگ رزی کاربرد دارد.
کنجاله تخم اقتاب گردان که پس از روغن گیری باقی می ماند دارای در حدود 12 – 10 درصد مواد از ته است لذا خوراک دام خوبی است ، به علاوه برگهای گیاه و ساقه های نازک سبز گیاه نیز چون مواد البومی نوئیدی قابل ملاحظه ای دارد برای گاو شیری علوفه خوبی می باشد .

ترکیبات شیمیایی

از نظر ترکیبات شیمیایی درگیاه افتاب گردان کلروژنیک اسید و در برگهای ان کاروتن و لوتئین و جود دارد . در برگ و شاخه های سبز ان حدود 17 درصد مواد از ته یافت می شود.
در روغن تخم افتا بگردان در حدود 57 درصد لیتولئین و 33 درصد اولئین و مقدار کمی پالمیتین و استه ارین و اراشیدین و سایر مواد یافت می شود .
طبق بررسی دیگری روشن شده است که روغن افتاب گردان از نظر اسید های چرب اشباع نشده خیلی غنی است ، بنابر این از روغنهایی است که در رژیمهای غذایی جای بالایی دارد و ترکیب ان از این نظر به شرح زیر است :
در هر یک صد گرم از جمع اسیدهای چرب موجود در تخم افتاب گردان :
اسیدهای چرب اشباع شده :
Palmitic acid 6درصد
Stearic acid 5درصد
اسیدهای چرب اشباع نشده :
Oleic acid 21درصد
Linoleic acid 66درصد
وجود دارد به علاوه در روغن تخم افتاب گردان مخمرهایی نیز نظیر لیپاز و فنولاز و ویتامین F یافت می شود.

خواص – کاربرد

تخم افتاب گردان مدر و نرم کننده سینه است ، برای رفع ناراحتی های برونشها ، ناراحتی های حنجره ، صاف کردن صدا و ناراحتی های ریوی اثر شفا بخشی دارد.
برای تسکین سرفه و در سرماخوردگی مفید است و برای خنثی کردن سم عقرب نیز نافع می باشد.
در چین مرسوم است طبق گل افتاب گردان را گرفته با گوشداخلی خوک با هم می پزند و از جوشانده ان پس از صاف کردن می خورند برای رفع طنین یا صداهای گوش نافع است.
در شوروی از عصاره الکلی گلهای تازه افتاب گردان و شاخه های سبز ان برای رفع تب استفاده می نمایند و در تبهای مالاریایی که در مقابل کنین مقاومت نشان می دهنداز این عصاره مصرف می کنند.